Diskriminimi i Tyre Vazhdon

Turbullime të shumta u shfaqën pasi që gay bari i parë në Prishtinë zbuloi jetën e zhvilluar nga komuniteti i homoseksualëve të Kosovës.

Pure Pure Club u vë në spikamë pasi që një portal i lajmeve në internet në muajin shtator zbuloi se ky lokal po reklamohej në një web-faqe të popullarizuar si “Lokali i parë miqësor ndaj homoseksualëve në Prishtinë”.

Por, ky lokal u mbyll pak pas publicitetit të bërë dhe tani është duke u rinovuar dhe ka ndërruar emrin, duke bërë që komuniteti i homoseksualëve të Kosovës të izolohet edhe më tej.

“Pasi që u bë publike, nuk kishte më shpëtim”

Është e shtunë në mbrëmje dhe nëpër baret dhe klubet e Prishtinës të rinjtë po argëtoheshin, sikur edhe bashkëmoshatarët e tyre në botën perëndimore.

Kur ka rrymë, ata bëhen gati, vishen, pinë dhe vallëzojnë sikur edhe kushërinjtë e tyre në Londër apo Berlin.

Por, përderisa këta ‘të rinj evropianë’ ëndërrojnë liberalizimin e vizave dhe udhëtimin në BE, komuniteti i homoseksualëve në vend shpreson të ketë liberalizim seksual.

Beni M. dhe partneri i tij shtihen si ‘shokë më të ngushtë’, për tu mbrojtur nga të tjerët.
“Ju nuk guxoni t’i tregoni askujt [se jeni homoseksual]”, tha ai. “Shumica këtu konsiderojnë se kjo është sëmundje dhe se nuk është normale.”

Beni M.  e din se ai duhet të jetë i kujdesshëm për të mos u zbuluar. “E di si të sillem kur jam me njerëz të tjerë,” sqaroi ai. “Sa më pak femëror të jetë një mashkull homoseksual në Kosovë, më pak ka gjasa që ai të përballet me probleme”.

“Ju duhet të dini se si të silleni për të mos u dukur femëror, sepse nëse të vërejnë atëherë mund të hasni në probleme.”

Shumica e homoseksualëve në Kosovë takohen përmes rrjeteve shoqërore të shfrytëzuara nga komuniteti homoseksual, siç janë Gayradar.com ose Gayromeo.com, dhe organizojnë ahengje sekrete (shpesh në banesa private).

Por, në shtator një anëtar i Gayromeo.com bëri të ditur hapjen e një gay bari dhe restoranti afër stadiumit të futbollit në Prishtinë, të quajtur “Pure Pure Lounge Bar.”

Kjo informatë u zbulua nga web-faqja e lajmeve Lajme Shqip, të cilët e dërguan atje një fotograf për të biseduar me ata që merrnin pjesë në atë eveniment.

“Ne jemi të rrezikuar – dhe ju do të duhej ta dini këtë”, i tha fotografit njëri nga organizatorët, sipas Lajme Shqip. “Dikush mund të na vë ndonjë bombë apo të na djeg lokalin”, shtoi ai.

Përderisa në këtë bar nuk kishte kurrfarë sulmi – ky publicitet i bërë nxiti vëmendje të padëshiruar dhe një barazh të tërë të abuzimeve homofobike nëpër internet.

Ata që punonin në baret afër Pure Pure, thanë se ky lokal nuk është hapur që atëherë dhe se ai është duke u rinovuar nën një emër të ri, “Pepper Chill Pub”.

Një kamerier në Ling bar, që gjendet përballë Pure Pure, tha për Gazeta Jeta në Kosovë: “Kam dëgjuar se ekziston një gay bar, por kurrë nuk kam hyrë aty.”

Ai shtoi se në përgjithësi baret në këtë zonë mezi mbahen hapur, për shkak se nuk po arrijnë të joshin konsumatorët.

“Shihni Facebook Bar, lokali i fansave të Klubit të Futbollit Prishtina, u mbyll për shkak se nuk mund ta mbanin më lokalin të hapur pasi që nuk kishin konsumatorë”, tha ai.

Një kamerier tjetër në këtë lokal tha se një ish-koleg i tij punonte në Pure Pure dhe se kishte punuar edhe gjatë një festimi të një ditëlindjeje që më pas ishte shfrytëzuar si eveniment homoseksualësh.

“Kolegu më tha se në këtë aheng kishte lloje të ndryshme njerëzish”, tha ai. “Njerëzit kishin parë qifte homoseksualësh teksa hynin në lokal duke u mbajtur për duarsh”.

Publiciteti që përcolli këtë bar jo vetëm që rezultoi me vënien e komenteve homofobike në web-faqen e dhënë por edhe me zemërimin e komunitetit homoseksual në vend.

“Kjo është qesharake”, tha një bashkëfolës biseksual, i cili deshi të mbetet anonim. “Ju e dini se homoseksualët janë grup i margjinalizuar, ju e dini se me çfarë pasoja mund të përballen këta njerëz – disa prej tyre kanë edhe familje”.

“Ky veprim është i pamatur; është e rrezikshme të publikohen informatat e tilla në emër të storieve sensacionale”, shtoi ai.

“Por, më vjen mirë që nuk kanë publikuar fotografi të këtij vendi. Mbase edhe gazetarët kanë pasur shpirt”.

Ai shtoi se publiciteti i bërë ishte ‘puthje e vdekjes’ për këtë lokal.

“Ishte rrezik, ishte tepër rrezik të shkohet atje: pasi që u bë puna publike, nuk kishte shpëtim”, tha ai.

Duke jetuar në gënjeshtër

Beni M. u rrit në Pejë, qytet ky në pjesën perëndimore të vendit. Ai tha se mungesa e edukatës seksuale ia ka bërë të vështirë të kuptuarit e homoseksualitetit të tij dhe të pranimit të tij në moshën e re.”

“Marrë parasysh se jetoja ku jetoja, ishte e vështirë të kuptoja se kush jam unë në të vërtetë dhe nga ku vinin këto ndjenja që kisha”, tha ai. “Unë fillova të dalë me femra për ta parë nëse ndonjëra prej tyre vërtet do më pëlqente”.

Përpjekjet e Benit për tu dashuruar me ‘gjininë e duhur’ dështuan, ndërsa ai vendosi që të mos i shtypë më ndjenjat e tij, ai duhej t’i mbajë këto ndjenja sekrete dhe të mos zbulojë orientimin seksual të tij.

“Këtu në Kosovë të gjithë njihen me të gjithë. E njoh njërin që i tregoi një anëtari të familjes së tij, ndërsa familja e shtyri të martohet me një grua dhe të heqë dorë nga dëshirat dhe ndjenjat e tij”, tha ai.

Grupet e shoqërisë civile që punojnë në fushën e të drejtave të Lezbikeve, Homoseksualëve, Biseksualëve dhe Transgjinorëve (LGBT), thonë se ato komunitete janë të margjinalizuara dhe të stigmatizuara brenda shoqërisë së këtij vendi.

Aktivistja e LGBT Sarah Maliqi tha: “Për shkak të nivelit të lartë të homofobisë në këtë shoqëri tradicionale, në të cilën homoseksualiteti konsiderohet i turpshëm dhe temë-tabu, këto grupe shpesh detyrohen ta fshehin identitetin e vet seksual”.

“Përndryshe, ata janë në rrezik të izolohen nga shoqëria dhe në rastet kur identiteti i tyre zbulohet, ata ka rrezik të bëhen viktima të abuzimit fizik dhe psikologjik”.

Çfarë janë të gatshëm të bëjnë njerëzit në kuptim të abuzimit fizik dhe emocional u bë e ditur në një incident shokues në vitin 2005. Gramoz Prestreshi dhe miku i tij atëbotë, Loriku, u rrahën në Prishtinë nga një grup meshkujsh homofobik.

Këta e thirrën policinë për të raportuar këtë vepër, por e kuptuan se kjo ishte e hera e parë që dikush në Kosovë të raportojë “një vepër penale nga urrejtja në bazë të orientimit seksual”, dhe se atyre do t’ju sigurohej tretman special.

Në një intervistë në vitin 2007, Gramozi përshkroi se si “policia filloi të tallet me ta” duke i thirrur ata “pederë,” e madje edhe doktori përkatës i caktuar për tu dhënë ndihmë mjekësore u tha: “Ju jeni të sëmurë. Nuk dua që në klinikën time të më sillni virusin HIV”.

Përderisa Gramozit iu dha azil në SHBA, ku ai vazhdon të jetojë tani, Loriku bëri vetëvrasje pak pas këtij incidenti.

Ligji kundër diskriminimit, vetëm në letër

Qeveria e Kosovës i ka shpallur të paligjshme të gjitha format e diskriminimit, në pajtim me paragrafin 24 të Kushtetutës së saj, por aktivistët thonë se çështjet sa i përket LGBT-së janë duke u injoruar.

Ish-Zëdhënësi i Qeverisë, tani Ministër i Kulturës, z. Memli Krasniqi, thoshte në vitin 2009 për Prishtina Insight, duke folur në lidhje me martesat mes personave të së njëjtës gjini: “Kjo çështje nuk është relevante në kontekstin social të Kosovës. Ajo nuk është çështje as primare, as sekondare e as terciare për tu fokusuar në të. Kjo çështje është e një rëndësie margjinale për Qeverinë, përveç në rast se do të trajtohet Ligji për Martesën”, tha ai.

Sa i përket të drejtave të homoseksualëve, Krasniqi tha se “qeveria përkrah ligjin kundër diskriminimit, i cili përfshin edhe diskriminimin ndaj tyre”.

A.D. prindërit e së cilit janë me origjinë nga Ferizaj, është aktivist për të drejtat e homoseksualëve në Londër. “Problemi me ligjin kundër diskriminimit është si në vijim: për ta paditur një ushtrues të dhunës, homoseksuali duhet ta pranojë haptas se është homoseksual dhe të ofrojë prova të abuzimit, rrahjes apo keqtrajtimit të natyrave të tjera për shkak të seksualitetit të tij, gjë që shumë lehtë mund të mohohet nga kryerësi i veprës”, tha ai.

Maliqi thotë se përkundër ekzistimit të ligjit, njerëzit që i përkasin grupit LGBT nuk gëzojnë të njëjtën mbrojtje me pjesën tjetër të shoqërisë.

Po ashtu, nuk është bërë shumë edhe në ngritjen e vetëdijesimit në institucione publike të sigurisë, dhe ka shumë raste kur zyrtaret e institucioneve publike nuk kanë njohuri profesionale dhe mirëkuptim për të drejtat e  pakicave seksuale dhe në raste të shumta, sjellja e tyre rezulton me keqtrajtimin e personave LGBT.

Niveli i lartë i papunësisë mes të rinjve, për të cilën disa zyrtarë thonë se arrin normën 70 për qind, gjithashtu do të thotë se të rinjtë janë të varur në aspektin financiar nga prindërit apo vëllezërit dhe motrat e tyre. Kjo gjithashtu ka ndikim të theksuar në aftësinë e homoseksualëve ‘për të dalë nga gëzhoja’.

“Komuniteti LGBT jeton jetë të dyfishtë,” tha ajo. “Ata nuk ndihen të lirë për të kërkuar respektim të seksualitetit të tyre për shkak se frikësohen se familjet apo miqtë e tyre nuk do t’i kuptojnë ata dhe se institucionet nuk do t’i mbrojnë ata, por, shpesh kjo ndodh për shkak se ata janë të varur nga familjet e tyre në aspektin financiar.

Beni M. pajtohet me të. “Unë e di se cili është mendimi i prindërve të mi për homoseksualët,” tha ai. “Ata përçmojnë homoseksualitetin dhe e konsiderojnë atë si sëmundje; e kurdo që diçka lidhur me këtë çështje shfaqet në TV – ata ndërrojnë kanalin me shpejtësi”.

Homoseksualiteti nuk është importuar nga perëndimi

Sociologia nga Universiteti i Prishtinës, Linda Gusia, tha se homofobia është rezultat i shoqërisë tradicionale dhe patriarkale të Kosovës, por se situata po ndryshonte.

“Në Kosovë, identiteti seksual dhe seksualiteti tani po diskutohen dhe se shpesh ai po konsiderohet si diçka më shumë se sa thjesht një mjet patriarkal i riprodhimit”, tha ai.

“Por është e natyrshme që këto lloje ndryshimesh që ndërlidhen me seksualitetin të përballen me rezistencë dhe frikë”.

“Tradicionalizmi i kombinuar me situatën ekonomike kanë ndikim të fuqishëm në rritjen e frikës ndaj të gjithë atyre dhe të gjitha gjërave që konsiderohen ndryshe”.

Foto Ilustrimi: SXC

Megjithatë, ajo gjithashtu thotë se homoseksualiteti në Kosovë nuk është diçka e re, moderne apo e importuar nga ndërkombëtarët, siç thonë disa.

“Ai ka qenë prezent në të gjitha konstelacionet përgjatë historisë dhe nuk është importuar nga perëndimi”.

Maliqi mendon se situata mund të ndryshojë nëse mediat dhe shoqëria civile punojnë së bashku për respektimin e të drejtave të komunitetit LGBT.

“Media, bazuar në etikën gazetareske, do të duhej të trajtojë këtë temë në mënyrë të paanshme, duke u angazhuar përkrah profesionistëve të kësaj fushe,” tha ajo. “Shoqëria civile dhe komuniteti LGBT do të duhej të punojnë më shumë drejt zhvillimit të debateve për promovimin e të drejtave të komunitetit, si dhe të drejtave universale të njeriut”.

Publiku ka njohuri të kufizuar për homoseksualitetin.

Armend P., 22 vjeçar nga Prishtina, pasqyron qëndrimet homofobike të shprehura nga shumë të tjerë. “Unë nuk dua t’ia di për ta apo për problemet e tyre, unë thjesht nuk dua të di asgjë për ta”, tha ai për Gazeta JnK

“Përderisa të mos sillen poshtë-lartë duke shpërndarë homoseksualitetin – ata mund të bëjnë çfarë të duan në shtëpitë e tyre”.

Besnik N., 24-vjeçar nga Mitrovica, mendon se homoseksualët po e kontaminojnë shoqërinë Kosovare.

“Kjo mbase ndodh sepse ata nuk janë në gjendje të gjejnë ndonjë vajzë, apo për shkak se këtë nuk mund ta bënin kur ishin më të rinj,” mahitet ai. “Atëherë, ata fillojnë të bëjnë gjëra perverse me njëri-tjetrin për shkak se këtë e shohin në kanale televizive perëndimore apo e ndiejnë nga ndërkombëtarët.”

Beni M. thotë se ai është përballë me qëndrime të tilla shumë shpesh. “Ata mendojnë se homoseksualiteti këtu nuk ka ekzistuar fare dhe se ndërkombëtarët na e sollën atë”, tha ai.

“Ata mendojnë se homoseksualiteti thjesht u ‘ndodh’ njerëzve të cilët janë duke eksperimentuar seksualisht me të njëjtën gjini, gjë që pas kalimit të kohës bëhet problem mental dhe – ata bëhen homoseksualë”.

Përveç atyre që nuk janë të afërt me pjesëtarë të komunitetit LGBT, ka edhe të tjerë që gjithashtu besojnë se shoqëria ka nevojë për ndryshime. Petrit G., 27-vjeçar nga Prishtina, e përshkruan veten si tolerant por edhe ai do ta refuzonte shoqërimin me homoseksualë.

“Arsyeja është e thjeshtë – vetë fakti që dikush mund të mendojë gabimisht se unë jam homoseksual nëse më shohin me ndonjë të tillë,” tha ai. “Unë nuk dua që kjo të ndodhë”.