Toleranca fetare, një thjeshtëzim i tepruar i historisë

Papa Françesk përzgjodhi Shqipërinë si vendin e parë Europian që viziton me një mesazh të fortë për bashkëjetesën fetare që shqiptarët e kultivojnë prej shekujsh dhe që sipas Papës, duhet të shërbejë si shembull për pjesë të tjera të botës, si Lindja e Mesme ku njerëzit vijojnë të vrasin njëri-tjetrin dhe ku shpesh, justifikimi për vrasjet është përkatësia fetare e tjetrit.

Mesazhi tjetër i Papës Françesk qe lufta kundër “idhujtarisë së parasë”, një leksion shumë i vlefshëm për ata qindra zyrtarë të babëzitur shqiptarë që e ndoqën Meshën nga afër.

Toleranca fetare e shqiptarëve duket se është një interpretim historik i gjithëpranuar, me rrënjë të vjetra ndoshta që nga rrëfimet e Edith Durham. Disa nga të huajt habiten me këtë fenomen ndërsa ne duhet të shtrojmë pyetjen nëse kjo tolerancë është pjesë e psikikës sonë kombëtare për tolerancë në të gjitha sferat e marrëdhënieve shoqërore apo është pasojë e cektësisë së religjionit në jetën publike shqiptare.

Shqiptarët tregojnë tolerancë të fuqishme për çështje fetare por nuk tregojnë të njëjtën shkallë tolerance në rrafshe të tjera. Fjala vjen, nuk ka patur dhe nuk ka kurrfarë tolerance ndaj kundërshtarit politik; ka mospëlqime apo refuzime apo deri urrejtje në shkallë ekstreme kundër disa minorancave të caktuara si romëve, homoseksualëve apo muslimanëve praktikantë. Për fat të mirë, kjo mostolerancë nuk shprehet me sjellje të dhunshme. Ka mospëlqime deri në diskriminim në raportet veri-jug, qytetar-fshatar, etj. Thënë këtë, duhet të shtojmë se disa nga këto lloj mospëlqimesh apo urrejtjesh apo intolerancash janë në nivel shumë më të ulët se sa në shumë vende të tjera ballkanike apo europiane.

Ndonëse shqiptarët nuk kanë patur prirjen të vrasin njëri-tjetrin për çështje të përkatësisë fetare, ata e kanë patur shumë të lehtë dhe shumë të pranueshme të vrasin, torturojnë apo burgosin kundërshtarin politik. Kemi shumë shembuj për këtë, si kapërcimin e lehtë nga pluralizmi politik i viteve 1920-1923 tek lufta civile e vitit 1924; dënimet me vdekje të kundërshtarëve politikë gjatë gjashtë muajve të qeverisjes së Nolit; diktaturën e Zogut në dekadën që pasoi; diktaturën komuniste apo dhe përplasjet e dhunshme të post-komunizmit deri më 21 janar 2011. Në të gjithë këtë histori, është e vështirë të mos dallosh një hendek të madh mes konceptit të tolerancës dhe bashkëjetesës që ekziston në rrafshin fetar dhe dhunës dhe krimeve të ndodhura në rrafshin politik.

Vetë fakti që pjesa dërrmuese e priftërinjve katolikë shqiptarë u vranë gjatë regjimit komunist tregon se sa pak tolerancë ka në shoqërinë tonë në marrëdhëniet e pushtetit, mes qeverisësit dhe të qeverisurve.

Në këtë kuptim, ekzistenca e tolerancës vetëm në rrafshin e marrëdhënieve mes bashkësive fetare e analizuar veçmas intolerancës në marrëdhëniet mes identiteteve të tjera shoqërore është një thjeshtëzim i realitetit shqiptar. Një thjeshtëzim që krijon një përshtypje të gënjeshtërt për atë që jemi.

Nga ana tjetër, edhe analizimi i luftërave të Lindjes së Mesme sot, thjeshtë si konflikte fetare apo sektare, duke mos parë elementët e tjerë të marrëdhënieve të pushtetit që kanë sjellë këto kasaphana, është gjithashtu një thjeshtëzim i tepruar i realitetit që të shpie në gënjeshtër.

Morali i fabulës është se ndonëse mund të mburremi me tolerancën tonë ndërfetare, do të bëjmë mirë që këtë tolerancë ta zgjerojmë aty ku nuk e kemi, te marrëdhëniet politike, te marrëdhëniet me minoritetet etnike, kulturore, fetare apo të orientimit seksual.

E kundërta, theksimi pa limit i tolerancës fetare duke harruar se religjioni është vetëm një nga llojet e shumta të identiteteve në të cilat ndahen njerëzit, do të na çojë gjithmonë në shoqëri jopaqësore dhe toleranca fetare nuk do të na hyjë shumë në punë, sado që është një bazë e mirë për të filluar.