Braktisja e Politikës në Boshllëk Demokratik

Përkundër qejfit të sundimtarëve, sa herë që një regjim bëhet i pandjeshëm ndaj kërkesave dhe nevojave të qytetarëve e qeveria shkëput lidhjen me ta, ndërsa pjesëmarrja politike ulet në një nivel degradues, do të ketë parti, shoqata, lëvizje e grupe të tjera që do të kërkojnë rrugë për të hipur në pushtet, për të ndikuar në politikë, domethënë në vendimet me interes publik.

Kushtetutat demokratike lejojnë edhe rrugë jashtë-institucionale për t’u dëgjuar zëri qytetar, si për shembull protesta që mundëson të dëgjohen zëra qytetarësh që ndryshe nuk arrijnë dot në sallat dhe korridoret vendimmarrëse.

Nëse këto përpjekje janë të suksesshme, konflikti ndërmjet partive dhe grupeve të tjera do të kanalizohet në drejtim të sferës publike, domethënë në forume ku mundësohet debati, si kuvendet, mediat, institutet hulumtuese, universitetet etj. Nëse regjimi apo teket qeveritare nuk lejojnë as këto forma ose demonizojnë kryerësit e tyre, atëherë vullneti qytetar nuk ka me u frenu, por ka me gjet shteg përmes formave të tjera e të ndryshme të veprimit kolektiv, si bojkoti, bllokimi i rrugëve, etj.

Duhet pranuar se disa gjëra nuk lëvizim vetëm me rrugë institucionale, por me veprime jashtë institucioneve, në pajtim me ligjet në fuqi apo kundër tyre. Këto edhe justifikojnë ekzistencën shoqatave dhe lëvizjeve shoqërore, si alternativë e partive politike. Mirëpo, për më keq, kur regjimi ngulfat aq shumë sferën publike dhe nuk lejon as format më demokratike të shprehjes së pakënaqësisë qytetare, alternativa është të qërohen hesapet me dhunë (në rastin e opozitës dhe kundërshtarëve) ose duke imponuar vullnetin me mekanizma autoritarë (në rastin e qeverisë).
Në Kosovë, Kuvendi merr vendime që jodomosdoshmërisht vihen në praktikë. Ekzekutivi nuk përfill vendimet e Kuvendit. Republika, që nominalisht është e tipit parlamentar, gjithnjë e më shumë po merr trajtën e një “Republike kryeministrore” (nëse mund të thuhet kështu) që udhëhiqet në mënyrë autokratike. Në këtë boshllëk demokratik, çohet një lëvizje dhe parti politike për të marrë në duar zbatimin e ligjit. Natyrisht se asnjëra nuk është në rregull, por zanafilla e problemit është mungesa e demokracisë dhe kushtetuetshmërisë apo shtetit ligjor, prandaj barra e fajit i bie qeverisë, e jo qytetarëve të pabindur.

Përdorimi i tepruar i dhunës shtetërore dhe propagandës qeveritare dëshmon se, jo vetëm qeveria, por i tërë regjimi apo sistemi politike në Kosovë është dobët i legjitimuar apo i palegjitimuar, prandaj mungesën e legjitimitetit popullor e kompenson me dhunë policore.

Reagimi i prerë ndërkombëtar kundër protestave që, së paku deklarativisht, kanë për qëllim të këmbëngulin në zbatimin e vendimeve të Kuvendit dhe të pretendojë sovranitetin shtetëror, nuk na habit. Politika ndërkombëtare ka një plan për Kosovën dhe Serbinë, dhe kushdo që e pengon realizimin e atij plani do të vazhdojë të jetë në shënjestër të kritikës ndërkombëtare. Bërja e shtetit dhe sovraniteti i Kosovës nuk është brengë e saj, por vetëm për aq sa instrumentalizohet për të jetësuar planet ndërkombëtare në rajon. (Kjo e shpjegon përse ata nuk janë aq kritikë ndaj korrupsionit qeveritar dhe strukturave të paligjshme që i ka krijuar ajo, e që po e minojnë shtetin e Kosovës).

Format e veprimit të Vetëvendosjes duhet kundruar në këto kushte të ambientit politik kosovar, ku klasa politike është korruptuar ndërsa institucionet shtetërore janë degjeneruar dhe të paefektshme. Duke qenë dëshmitarë të mendësisë nënshtruese të politikanëve ndaj ndërkombëtarëve; duke parë se Kuvendi i Kosovës është përplot deputetë që kanë zënë ulëse në saje të vjedhjes së votave, punojnë për interesa personalë, familjare e klanore; duke parë se vendimet e Kuvendit rrëzohen sakaq me vendime të tjera për t’ia ujdisur ligjin veprimeve të qeverisë; duke parë se Qeveria i trajton institucionet dhe pasurinë publike si një mbret mesjetar territorin e tij; dhe duke qenë dëshmitarë se mbi të gjithë këta vigjilon një amalgamë e ashtuquajtur “bashkësi ndërkombëtare”, e cila miraton me zë e me heshtje këto, Vetëvendosja drejtohet kah fusha të ndryshme të veprimit dhe lufton në më shumë se një front. Ajo e di se të qenët prezent në Kuvend si parti opozitare, nuk domethanë se të bën parti me ndonjë pushtet apo peshë vendimmarrëse ose se vendimet e organit ligjvënës do të respektohen e nuk do të hedhen poshtë nga organet ekzekutuese.

Veprimtaria opozitare e Vetëvendosjes e kombinuar me mosbindje qytetare, shkaktoi një panik të madh tek partia në pushtet. Jo pse pushteti nuk ishte mësuar të ketë opozitë, por i kishte mësuar aq mirë rregullat se si dhe çfarë mundet të bëjë opozita në këtë sistem politik, saqë me marifete të ndryshme (kontroll i mediave dhe administratës shtetërore, ndikim tek institucionet dhe faktorët ndërkombëtarë, etj.) kishin neutralizuar pothuajse çdo goditje të opozitës. Tash, Vetëvendosja vjen me një strategji tjetër veprimi që sfidon vetë rregullat e të bërit opozitë në vend. Duke mos qenë të gatshëm me u ballafaqu me rregullat e reja të lojës që Vetëvendosje do t’i shkruajë, qeveria s’ka se si të mos bëjë panik. Natyrisht, kur flas për këtë panik të madh nuk e kam ndërmend nervozizmin që pasqyrohet në deklaratat e ashpra e fyese të shefit të qeverisë dhe vartësve të tij nga foltoret qeveritare dhe të kuvendit, forumet elektronike në internet e ekrane televizive (ato më tepër dëshmojnë për mungesë kulture dhe sofistikimi, por edhe karakterin servil të aparatçikëve partiakë), por për urdhërimin e policisë për mos me i lënë qytetarët me protestu, me çdo kusht, madje edhe duke i rrahur e arrestuar deputetët e popullit! Kjo është arsye e mjaftueshme për t’u merakosur për të ardhmen e demokracisë në vendin tonë.

Nga tërë këto elaborime, mund të përfundohet që regjimi ka pamundësuar bërjen e politikës, pra garën fer për pushtet ku konfliktet politike shprehen përmes debateve fer dhe negociatave, e vendimet merren sipas rregullave të paracaktuara që vlejnë për të gjithë njësoj. Në mungesë të debatit politik, si rrugë përmes së cilës institucionet krijohen dhe legjitimohen nga qytetarët të cilëve ato u shërbejnë dhe të cilat janë pasqyrim i konsensusit në lidhje me procedurat e vendimmarrjes dhe zbatimit të vendimeve, tipi i debatit që po e shohim këto ditë më shumë po ngjan në grindje që po përcillet me akuza të ndërsjella nga më të rëndat dhe me një gjuhë që i thërret emocioneve më shumë se arsyes, nxehi gjakrat dhe polarizoi qëndrimet.

Nuk do mend se në vlugun e ngritjes së nervave, njerëzit marrin vendime shumë të paarsyeshme. Vendimi për të shkuar në vendkalime kufitare e për të vendosë kush hyn e kush jo në territorin e Republikës nga grupe të paautorizuara, por edhe vendimi për të penguar të drejtën demokratike për të protestuar (qoftë edhe duke mbyllë rrugët) janë marrë në një ambient të nxehur si rezultat i polarizimit të partive.

Në pamundësi të artikulimit të alternativave për të zgjidhë lëmshin e krijuar, lufta po bëhet se kush po arrin ta mobilizojë publikun duke trilluar turli teori konspiracionesh për të ndjellë frikë tek publiku. Ai që ka në dorë frikën më të tmerrshme, ka në dorë edhe publikun: ndërsa qeveria na frikëson se protestat e këtilla të Vetëvendosjes kanë për të na prishë punët me ndërkombëtarët (thua se një herë e përgjithmonë kemi hequr dorë nga vullneti për sovranitet), Vetëvendosje e quan kryeministrin aktual si njeri të Serbisë (thua se të ai është burimi i të gjitha të mbrapshtave tona dhe sikur të mos ishte ai do të ishte ma mirë). Kështu konflikti që do të duhej të manifestohej në formë të debatit mbi ide, zhvendoset në fushatë propagandistike kundër-njëri tjetrit duke u lënë anash argumentet racionale të ideve përkatëse.

Ky radikalizim i politikës dhe kjo ndarje e partive në kampe armiqësore si dhe shpërthimi i protestave që duan të marrin ligjin në dorë tregon se në Kosovë ka shumë telashe me politikën dhe sistemin politik. Ndërsa klasa aktuale politike ka kohë që ka humbur lidhjen me qytetarë dhe sensin e qeverisjes kushtetuese, Vetëvendosje si alternativë e kësaj klase të korruptuar nuk po arrinë të gjejë zgjidhje politike. Në vend të kësaj, po pretendon të zaptojë kufijtë, por edhe nëse ia del, ajo nuk ka me mujt me i administru ato pa gjetur zgjidhje politike.

Dhe, përderisa vazhdon të jetë subjekt politik, prej saj pritet të ofrojë alternativa politike. Sidoqoftë, braktisja dhe refuzimi i politikës nga partitë kosovare është tregues se administrimi ndërkombëtar në Kosovë, duke marrë rolin që në demokraci do të duhej ta kryenin institucionet e vendit dhe përfaqësuesit legjitimë të popullit, nuk ka krijuar institucione legjitime e funksionale e as kushte që do të mundësonin ushtrimin normal të politikës.

(Autori është mësimdhënës në Fakultetin Filozofik të Universitetit të Prishtinës)