Migrantët në Tokën e Askujt

“Stuhia është një masakër”, shënohet në një një poster në anën serbe të Bajakovës, në kufi me Kroacinë. Këtë verë ishte 20-vjetori i operacioni ushtarak në të cilin Kroacia rikuperoi territorin që forcat serbe kishin marrë në fillim të vitit 1991-1995.

Gjatë procesit më shumë se 600 civilë serbë u vranë dhe rreth 200,000 të tjerë u larguan nga shtëpitë. Pas kaq vitesh, pak prej tyre janë rikthyer dhe disa mbeten ende në qendra refugjatësh. Në Serbi, përkujtimi njihet si “Dita e Kujtimit të Vuajtjes dhe Persekutimit”. Posteri shfaq një varg refugjatësh që largohen nga shtëpitë e tyre masivisht përgjatë këtij kufiri dhe teksa flenë në qendra grumbullimi.

Vetëm 200 metra larg në Kroaci, Operacioni Stuhia është momenti i kurorëzimit të shtetit modern kroat, quajtur “Dita e Fitores dhe Mirënjohja e Atdheut”, shënuar nga festimet më 5 gusht, përfshirë një paradë ushtarake ku mori pjesë presidenti dhe personalitete nga e gjithë bota.

Tani ajo është një fushë letargjike dhe baritore megjithëse e rrethuar nga shtëpi të shkatërruara nga predhat në luftën e fundit.

Njëzet vjet më parë, një front parësor në luftërat e ish-Jugosllavisë, kufiri i Kroacisë me Serbinë është bërë një front të ri në të ashtuquajturën “krizë e refugjatëve”,  ku 30.000 refugjatë kalojnë në një javë.

Ata vijnë në këmbë, ecin 10 kilometra nga ana serbe e kufirit përmes fushave në Tovarnik, një emër të përshtatshëm për një ngarkesë të tillë, pasi kjo do të thotë “një person që ngarkon” në gjuhën kroate.

Dy kampe mbinë menjëherë: një me 30,000 refugjatë rreth stacionit të trenit dhe një tjetër pak metra larg vendit ku refugjatët presin për autobusë. Pritja zgjat për ditë, saqë njerëzit flenë në radhë, nën ndriçimin e dritave dhe batanijeve me kuadrate që u kanë dhënë.

Fakti që Tovarniku e ka tashmë një histori të zhvendosjes së njerëzve nuk merret parasysh nga shumë prej refugjatëve të kësaj dekade, të cilët janë të përqëndruar që të rrinë ngrohtë dhe të ushqehen ndërsa vazhdojnë udhëtimin për në Gjermani dhe Suedi, ku ata shpresojnë që të ribashkohen me familjet ose të gjejnë një jetë më të mirë.

Të mërkurën e shkuar një grup migrantësh kaluan kordonat e policisë që përpiqeshin t’i ndalonin hyrjen në Kroaci, të cilës i erdhi në majë të hundës vetëm 24 orë pasi refugjatët filluan të vërshojnë. Të premten, kur unë mbërrita, askush nuk e dinte kur të do vinte treni i ardhshëm, nëse do të arrinte apo se çfarë destinacioni final kishte, edhe pasi treni kishte filluar rrugëtimin e ngadaltë në hekurudhë.

Rrufetë e shumta krisën qiellin pas një rreshti policësh ulur në platformë. Unë vura re Sinuritën, një vajzë të vogël me një xhaketë shiu me Hello Kitty.

“Vetëm në muajin e parë të jetës ajo nuk pa luftë,” tha nëna e saj. Ajo i përveshi mëngën e xhaketës rozë për të zbuluar një shenjë në krahun e djathtë të vajzës.

“Ajo dëgjoi një shpërthim predhe dhe u rrëzua nga frika. Tani ajo sheh rrufenë dhe mendon se është artileri,” tha ajo.

Nëna e Sinuritës, veshur me një kostum të bardhë si ato të vullnetarëve që pastrojnë stacionin, po përpiqej ta bënte eksperiencën të ngjante argëtuese teksa ndihmonte në sajimin e një kutie ku do të flinte vetë dhe vajza.

Te hekurudhat, Nidal, një 30-vjeçar nga Damasku, po ngrohej pranë një zjarri. Ai ka qenë në Tovarnik për pesë ditë. Atë ditë familja e tij u lejua të hipte në një tren, ai nuk e dinte se për ku, por ai vetë nuk u lejua të hipte. Profili i tij në Facebook lexon me të madhe: fotoja e tij e profilit tregon kushëririn e tij 12-vjeçar familja e të cilit u vra menjëherë pasi në shtëpi i ra një bombë. Një tjetër imazh tregon kufomën e shokut të tij të ngushtë, që u vra nga një snajper dhe që la pas një bebe një-vjeçare. Ai tha se iu deshën katër muaj të vinte në Kroaci. Ai kishte ecur në Turqi pasi kishte dalë nga një burg i regjimit të Asadit, ku kaloi tre vjet.

Teksa ana bie, shiu filloi dhe mijëra të tjerë po prisnin ende në radhë për autobusë në kufirin me Hungarinë. Forcat speciale të policisë bllokonin rrugën. “Nuk mund t’i pranojmë këta njerëz,” tha një prej tyre pasi më zuri rrugën.

“Nuk i ke parë? 90 për qind e tyre janë të rinj që udhëtojnë vetëm, të cilët janë në moshë për luftë,” shtoi ai.

Sirianët dhe afganët nuk kanë më shtëpi për të luftuar për ndokënd, iu përgjigja, qytetet e tyre janë shkatërruar dhe çdo lloj forme jete është e pamundur.

“Jo,” shtoi kolegu i tij. “Çfarë lloj njeriu nuk qëndron për të luftuar për atdheun e tij?”

“Nëse ne i pranojmë të gjithë këta myslimanë,” thotë oficeri i parë, “ne do të kemi probleme brenda pesë vjetësh. Do ta shohësh. Ata do të ndryshojnë gjithçka”.

Poshtë ne Notturno, te i vetmi bar që qëndron hapur pas mesnate në Tovarnikun e përgjumur, nën tingujt e turbofolkut, një kroat i ri shpjegoi tensionet që mbeten 20 vjet nga konflikti në Ballkan.

Asnjë serb i ka vënë kurrë këmbë në këtë klub”, thotë Ivani, nga dhjetë apo më shumë për qind e popullsisë që janë serbë. Ai shpjegoi se kur serbët vendas dalin për argëtim një të shtunë mbrëma, ata kalojnë në Serbi dhe dalin për argëtim në Sid, vendin ku refugjatët e sotëm zbarkojnë nga autobusët dhe fillojnë ecjen në këmbë për 10 kilometra.

“Marrëdhëniet me serbët nuk do të jenë më kurrë normale këtu,” thotë Ivani. “Kurrë”.

Një pica vjen nga furra ngjitur, furrxhiu nuk është as serb e as kroat, por një shqiptar i Kosovës që erdhi në Tovarnik pas luftës në vendin e tij me Serbinë në 1999. Ai bën shaka duke thënë se ai dhe kolegu i tij serb janë simboli i qytetit për idealin e vjetër jugosllav “vëllazëri dhe unitet”.

Mëngjesin tjetër në stacionin e trenit, familjet hipin në një tren 11 vagonësh që drejtohet për Hungari. Burrat përpiqen të jenë të tjetët në radhë për të hipur në tren ngjeshen rreth policisë që urdhëron pafundësisht “uluni!”

Nidal më thirri që nga treni. Ai bërtiti “po shkoj te familja ime!” megjithëse ai nuk e dinte se ku po shkonte me të vërtetë ky tren.

Me gjithë tensionin dhe pafundësinë e njerëzve që po udhëtojnë nga lufta drejt pasigurisë, Duda e vogël nga Damasku dhe vëllai i saj Mahmud, nxorrën kokat nga dritarja dhe buzëqeshnin teksa shihnin përleshjen.  Ajo numëroi gishtat përpara se të më thoshte në anglisht se ishte nëntë vjeçe. Po mendoja për luftën ku ajo kishte jetuar, udhëtimin pikëllues me barkë që ajo kishte ndërmarrë në Mesdhe, ecjen 10-kilometra në Tovarnik dhe të ftohtin e shiut natën e shkuar, kur ajo më thirri duke buzëqeshur.

“Të kam xhan,” tha ajo.

“Edhe unë të kam xhan,” iu përgjigja.